Przechowywanie zbóż
Przechowywanie zbóż jest jednym z ważniejszych procesów technologicznych. Aby zachować dobrą jakość oraz przydatność konsumpcyjną ziarna przez cały okres zimowy należy zadbać o prawidłowe warunki jego przechowywania. Jeszcze na samym początku przed jego składowaniem ważnym aspektem jest usunięcie wszystkich zanieczyszczeń (np. chwastów oraz ich nasion, słomy, kamieni), a także jego dosuszenie, jeżeli istnieje taka potrzeba. Wilgotność ziarna po zbiorach powinna wynosić poniżej 14–14,5 %, a poziom zanieczyszczeń do 12%. Czyszczenie ziarna przeprowadza się zazwyczaj w czyszczalniach sitowo-pneumatycznych, które mają niskie zużycie energii. Należy pamiętać, że przechowywanie wilgotnego oraz zanieczyszczonego zboża może skutkować przede wszystkim rozwojem chorób grzybowych oraz prowadzić do dużych strat jego wartości.
W czasie magazynowania ziarna należy stworzyć najlepsze warunki technologiczne oraz techniczne. Magazyny do składowania ziarna powinny być usytuowane na terenach suchych, o niskim poziomie zawartości wód gruntowych. Ziarno najlepiej jest przechowywać w pojedynczych silosach, bateriach z silosów lub dostosowanych do tego powierzchniach płaskich. Wykorzystywane silosy oraz powierzchnie do przechowywania muszą być dokładnie oczyszczone, ponieważ wiele zarodników grzybów oraz szkodników może być przenoszona wraz z kurzem. Duży problem podczas przechowywania ziarna zbóż mogą stanowić różnego rodzaju szkodniki magazynowe. Szkodniki w głównej mierze uszkadzają ziarna, a także mogą powodować ich zanieczyszczenie swoimi odchodami lub martwymi osobnikami. Do najczęściej spotykanych szkodników ziarna zbóż w przechowalniach zaliczamy: wołka zbożowego, mól ziarniaka, mącznika młynarka, skórka zbożowego, omacnicę spichrzankę oraz roztocza. Dobrym sposobem na rozpoznanie szkodników jest pobranie próbek ziarna z kilku miejsc do woreczków foliowych, a następnie rozsypanie na białym papierze oraz przeglądanie ziarna pod lupą w dobrze oświetlonym pomieszczeniu. Rozwój szkodników prowadzi do ogromnych strat tak jak w ilości, jak i jakości przechowywanego ziarna. Z tego względu lepszą opcją magazynowania ziarna zbóż jest zastosowanie silosów, użycie których gwarantuje równomierny dostęp powietrza, zabezpieczenie ziarna przed pożarem, a także różnego rodzaju szkodnikami, gryzoniami oraz ptakami.
Ważnym czynnikiem podczas magazynowania ziarna jest dostosowanie odpowiedniej temperatury oraz wilgotności powietrza. Wzrost temperatury oraz wilgotności w czasie przechowywania zbóż zwiększa ryzyko pojawienia się drobnoustrojów, bakterii, a także pleśni, co może skutkować zmniejszeniem zdolności kiełkowania ziarna. Do jednej z przyczyn wzrostu wilgotności ziarna można zaliczyć kondensację pary wodnej na ściankach silosu, wskutek zmian warunków pogodowych oraz wilgotności względnej powietrza atmosferycznego. Wzrost wilgotności może prowadzić do rozkładu w ziarnie substancji zapasowych, głównie skrobi, do cukrów prostych, wody oraz dwutlenku węgla, co w konsekwencji powoduje wytwarzanie energii cieplnej oraz zwiększenie temperatury ziarna. W wyniku tego procesu dochodzi do ubytku masy ziarna oraz rozwoju szkodliwych mikroorganizmów. Wskutek rozwoju chorób grzybowych w zbożach podczas magazynowania, traci ono nie tylko na swojej wartości konsumpcyjnej, a co za tym idzie może być szczególnie niebezpieczne ze względu na szkodliwe dla zdrowia mykotoksyny. W celu uniknięcia wzrostu temperatury ziarna należy parametr ten dokładnie monitorować. Jeżeli jednak doszło do „grzania” się ziarna niezbędne jest zastosowanie wentylacji suchym i zimny powietrzem lub wymieszanie ziarna.
Pamiętajmy również o czasie bezpiecznego przechowywania zbóż. Najczęściej termin ten ustala się na podstawie temperatury oraz wilgotności ziarna. Ziarno o wilgotności do 14% oraz temperaturze około 5°C może być przechowywane do 3 lat, natomiast wraz ze wzrostem tych parametrów zmniejsza się czas przechowywania ziarna. Należy również podkreślić, że każdy rolnik powinien przynajmniej raz na miesiąc kontrolować stan magazynowanego zboża, pobierać próbki ziarna i zwracać szczególną uwagę na niepokojące objawy pojawienia się szkodników lub mikroorganizmów. Prawidłowo dobrane warunki magazynowania a także systematyczne monitorowanie zapewni możliwość dłuższego przechowywania ziarna zbóż, a także gwarantuje jego najlepszą jakość.
Autor: Mariya Halka – Specjalista ds. Rejestracji AGRO
