Wiosenne zwalczanie chorób rzepaku
Rzepak ozimy należy do najczęściej uprawianych roślin oleistych w Polsce. Areał upraw obejmuje około 900 tys. ha (GUS 2018). Znaczenie gospodarcze i atrakcyjność uprawowa tej rośliny stale rośnie, w przemyśle spożywczym stanowi on źródło cennych tłuszczów w żywieniu człowieka i zwierząt. Na przestrzeni ostatnich lat zdobył również popularność jako roślina energetyczna.
Rzepak ozimy jest rośliną jednoroczną, potrzebującą okresu niskich temperatur występujących zimą, do przejścia całego cyklu rozwojowego (jarowizacja). Uprawiany jest na kompleksach gleby: pszennym bardzo dobrym, żytnim bardzo dobrym, pszennym dobrym, żytnim dobrym, pszennym górskim. Rozpoczyna on wegetację wczesną wiosną, kiedy ziemia może być jeszcze pokryta śniegiem (nie lodem).
Aby zadbać o dobrą kondycję roślin należy stosować się do zasad integrowanej ochrony roślin, która wpływa na uzyskanie możliwie jak najwyższego plonu ograniczając negatywny wpływ na środowisko przyrodnicze. W myśl zasad integrowanej ochrony roślin, duże znaczenie mają niechemiczne sposoby ograniczania agrofagów tj. grzybów chorobotwórczych, szkodników i chwastów. W integrowanej ochronie rzepaku niezwykle istotny jest wybór odpowiedniej odmiany (cechującej się podwyższoną odpornością na patogeny), stosowanie kwalifikowanego i zaprawionego materiału siewnego (ze znanego źródła), sposób uprawy roli (właściwe zabiegi agrotechniczne), zbilansowane nawożenie oraz stosowanie odpowiednio dobranych środków ochrony roślin, cechujących się najwyższą skutecznością działania przy zastosowaniu możliwie najniższej dawki. Należy również zwrócić uwagę na umiejscowienie plantacji, ważne jest by pola z uprawą rzepaku ozimego nie były w bezpośrednim sąsiedztwie upraw tj: rzepak jary, gorczyca czy warzywa z rodziny kapustowatych. Istnieje bowiem możliwość zakażenia uprawy przez grzyby obecne na sąsiadujących polach i odwrotnie.
By uzyskać wysoki plon należy starać się wyeliminować wszystkie negatywne czynniki, które mogą mieć na to wpływ. Jeśli istnieje taka możliwość w pierwszym momencie należy sięgnąć po biologiczne metody ograniczania organizmów szkodliwych. Przeciwdziałając infekcjom należy dokonać inwentaryzacji stanu upraw tuż po zimie, by prawidłowo rozpoznać możliwe zagrożenia i zaplanować działania ograniczające czynniki chorobowe (przy wykorzystaniu agrotechniki oraz chemicznych środków ochrony roślin). Działania zapobiegające porażeniu rzepaku powinny zapewniać pełną ochronę plantacji, jednocześnie maksymalizując możliwe plony. Najistotniejszym jest zapewnienie ochrony roślin w końcowych fazach jej wzrostu tj. od kwietnia aż do wykształcenia nasion w łuszczynach. Wybór środka powinien być związany z fazą wzrostu rośliny oraz warunkami agroklimatycznymi. Decyzja o zastosowaniu ochrony chemicznej często jest niezbędna, rzepak porażany jest przez choroby w czasie całego okresu wegetacji. W integrowanej ochronie rzepaku przed chorobami wykorzystuje się metodę hodowlaną, agrotechniczną i chemiczną.
Sezon wegetacyjny jest okresem uaktywniania się chorób i szkodników rzepaku, przez cały jego okres trwania rzepak narażony jest na występowanie chorób grzybowych, a infekcji podlegają wszystkie jego organy (w tym łuszczyny). Są one przyczyną strat w plonach (w zależności od sprawcy od 10 nawet do 60%). Znaczną rolę odgrywają w tym przypadku warunki atmosferyczne, przy ciepłej i wilgotnej pogodzie straty w uprawach będą największe, są to bowiem najkorzystniejsze warunki rozwojowe dla patogenów. Wobec tego bardzo istotne jest odpowiednio wczesne rozpoznanie porażającej choroby oraz co za tym idzie prawidłowy dobór odpowiedniego fungicydu. Termin zwalczania chorób grzybowych występujących na łuszczynach jest dość szeroki (od fazy zwartego kwiatostanu do fazy zawiązywania łuszczyn). Najczęściej spotykane choroby grzybowe rzepaku ozimego to: zgorzel siewek, sucha zgnilizna kapustnych, zgnilizna twardzikowa, krzyżowych, kiła kapustnych, szara pleśń, czerń, i cylindrosporioza. Nieco rzadziej i zazwyczaj w mniejszym nasileniu spotkać można: mączniaka prawdziwego, werticiliozę czy mączniaka rzekomego kapustnych.
Czerń krzyżowych to grzybowa choroba roślin z rodziny kapustowatych, nazywana również alternariozą kapustowatych lub czarną plamistością roślin krzyżowych. To jedna z najgroźniejszych chorób, która w Polsce występuje powszechnie w uprawach rzepaku, zarówno ozimego, jak i jarego. Chorobę wywołują grzyby z rodzaju Alternaria spp. W wyniku porażenia łuszczyn dochodzi do przedwczesnego pękania i osypywania się nasion. Powoduje to straty plonu nasion rzepaku nawet do 20 % oraz pogorszenie jego jakości. Do największych szkód w uprawach dochodzi w rejonach o klimacie tropikalnym oraz subtropikalnym, lecz przy sprzyjającej patogenom długotrwałej deszczowej pogodzie, również w Polsce wyrządza znaczne straty w plonach.
Zgnilizna twardzikowa jest grzybową chorobą ponad 400 gatunków roślin w tym: rzepaku, ogórka fasoli, pomidora, tytoniu oraz innych roślin przemysłowych, korzeniowych czy ozdobnych.Należący do gromady workowców Sclerotinia sclerotiorum występuje na roślinach zarówno w czasie trwania sezonu wegetacyjnego, jak i może pojawić się podczas przechowywania. W uprawie rzepaku ozimego pierwsze objawy są widoczne tuż po kwitnieniu, na łodygach pojawiają się szarobiałe, niekiedy koncentryczne plamy, które stopniowo się rozszerzają – pokryte są białą grzybnią, która wrasta do wnętrza łodyg, niszcząc tkanki przewodzące. Szkodliwość zgnilizny twardzikowej można określić jako wysoką (nawet do 60% strat plonu). Dodatkowo patogen ten może przetrwać w glebie nawet 7-10 lat. Rozwojowi choroby sprzyjają uszkodzenia roślin, odmiana o niskiej odporności oraz występowanie roślin żywicielskich. Zgnilizna twardzikowa największe zagrożenie stanowi w północnej i południowo-zachodniej części Polski.
Większość chorób grzybowych skutecznie można zwalczyć jedynie poprzez opryskiwanie fungicydami zawierającymi triazole, imidazole czy strobiluryny. Przystąpienie do zwalczania chorób rzepaku powinno zostać poprzedzone analizom progów szkodliwości. Dostępne na rynku środki ochrony roślin stosowane w uprawie rzepaku w większości cechują się szerokim spektrum zwalczania. Produktem polecanym do wiosennych zabiegów fungicydowych przeciwko czerni krzyżowych oraz zgniliźnie twardzikowej jest produkt firmy Synthos Agro – TORES 250 EC(difenokonazol 250 g/l). Środek ten zawiera substancję czynną difenokonazol, związek triazolowy, należący do grupy inhibitorów syntezy steroli – SBI (wg FRAC Grupa 3). Substancja aktywna difenokonazol szybko wnika do wnętrza tkanek roślin i przez wiązki przewodzące jest rozprowadzany po roślinie. Mechanizm działania polega na blokowaniu syntezy ergosterolu, który odgrywa ważną rolę w budowaniu błon cytoplazmatycznych w komórkach grzybów. TORES 250 EC jest bardzo szybko absorbowany przez liście rzepaku, w roślinie przemieszcza się do wszystkich jej tkanek, zapewniając długie działanie zapobiegawcze i lecznicze (hamuje kiełkowanie zarodników i rozwój choroby grzybowej). Preparat TORES 250 ECzaleca się stosować od początku fazy kwitnienia do fazy pełni kwitnienia (około 50% kwiatów otwartych) (BBCH 60-65). W ramach strategii antyodpornościowej zaleca się m in. stosowanie środka przemiennie ze środkami grzybobójczymi zawierającymi substancje czynne z innych grup, o odmiennym mechanizmie działania.
Na skuteczne zwalczanie patogenów w rzepaku składa się wiele elementów: wybór odpowiedniej odmiany, rodzaj materiału siewnego, sposób uprawy roli, nawożenie, umiejscowienie plantacji oraz stosowanie odpowiednio dobranych środków ochrony roślin. Tylko dbając o wszystkie te elementy w myśl integrowanej ochrony roślin jesteśmy w stanie skutecznie ochronić plantację rzepaku jednocześnie dbając o środowisko naturalne.
W rynku produkty Synthos AGRO na bazie substancji difenokonazol są również dostępne u naszych partnerów biznesowych – jako kolejne nazwy produktu TORES 250 EC: VALOR 250 EC, WEZEN 250 EC, FERTEN 250 EC, BLUNA 250 EC, HAJMON 250 EC.
Autor – Aleksandra Mirocha – Ekspert ŚOR Synthos AGRO
