Jak uzyskać bezpieczny plon pod względem pozostałości środka ochrony roślin
Spożywanie dużej ilości warzyw oraz owoców z każdym rokiem staje się bardziej popularne, co pozwala nam zadbać o nasze zdrowie, smukłą sylwetkę oraz lepsze samopoczucie. Często zadajemy jednak sobie pytanie, czy faktycznie spożywane przez nas plony rolne oraz sadownicze zawsze są bezpieczne i dobrej jakości. Obecnie, ze względu na nowoczesne technologie produkcji roślinnej oraz stosowanie różnego rodzaju nawozów, biostymulatorów, a także środków ochrony roślin, każdy producent powinien pamiętać, aby oprócz uzyskania wysokiego plonu zapewnić konsumentowi bezpieczeństwo tych produktów spożywczych. Bardzo ważną kwestią, regulowaną również prawnie, jest zapewnienie bezpieczeństwa produktów roślinnych pod względem zawartości pozostałości substancji czynnej, którą zawiera stosowany środek ochrony roślin.
Stosowanie środków ochrony roślin wymaga szczególnej ostrożności oraz postępowania zgodnie z dobrą praktyką rolniczą, czyli aplikacji odpowiedniej dawki, dotrzymania odpowiedniego terminu zastosowania środka, odstępów pomiędzy aplikacjami, jeżeli jest ich kilka, a także rekomendowanych okresów od ostatniego zastosowania środka do dnia zbioru rośliny uprawnej (okres karencji). Dlatego bardzo ważnym aspektem jest dokładne zapoznanie się z treścią etykiety poszczególnych produktów. Postępowanie zgodnie z zaleceniami znajdującymi się w etykiecie, zapewni uzyskanie bezpiecznych produktów spożywczych, w tym pod względem zawartości pozostałości substancji aktywnej.
Wprowadzenie na rynek każdego środka ochrony roślin wymaga przedstawienia przez producenta kompletu badań na temat bezpieczeństwa i oceny ryzyka produktu, m.in. badań dotyczących zawartości pozostałości oraz dynamiki zanikania pozostałości w roślinach w odpowiednich odstępach czasowych. W zależności od terminu aplikacji środka ochrony roślin ryzyko zawartości pozostałości w materiale roślinnym jest zmienne. W przypadku gdy środek ochrony roślin jest aplikowany przed uformowaniem części jadalnej (dla owoców i owoców warzywnych do BBCH 65; dla roślin liściastych, np. sałaty do BBCH 16 oraz dla roślin zbożowych do BBCH 51), to prawdopodobieństwo pojawienia się pozostałości jest znikome. Natomiast jeżeli środek jest stosowany po uformowaniu części jadalnej, należy dokładnie dotrzymywać okresu karencji podanego w etykiecie. Okres karencji jest różny w zależności od substancji aktywnej produktu, a także poszczególnych upraw. Np. dla środków ochrony, stosowanych w uprawie jabłoni, w zależności od aplikowanego związku okres karencji może wynosić: 28 dni dla miedzi; od 7 do 28 dni dla kaptanu; około 14 dni dla acetamiprydu lub cypermetryny. Oczywiście termin stosowania środka należy dobrać zgodnie z zaleceniami w etykiecie oraz w odniesieniu do występowania zwalczanego agrofaga.
Ryzyko pojawienia się pozostałości w dużej mierze zależy od substancji aktywnej środka ochrony roślin, a także możliwości powstawania jej metabolitów, które w wielu przypadkach są bardziej trwałe. Zawartość pozostałości w owocach i warzywach będzie również zależała od rodzaju środka. W przypadku np. herbicydów, stosowanych w sadach (np. glifosat, MCPA, 2,4-D), które nie są aplikowane bezpośrednio na drzewa owocowe, zazwyczaj nie spodziewa się pozostałości środka ochrony roślin. W etykietach produktów zawierających te substancje aktywne z zastosowaniem w sadach zazwyczaj nie podaje się okresu karencji. Większe zagrożenie natomiast mogą stanowić herbicydy stosowane np. w uprawach zbóż (np. glifosat, fluroksypyr, MCPA i in.), tak jak są stosowane bezpośrednio na uprawę, a także w wielu przypadkach mogą zalegać w glebie i wpływać na rośliny następcze. Większe zagrożenie mogą stanowić również fungicydy lub instektycydy, które często są aplikowane bezpośrednio na części jadalne. W tym przypadku pozostałości mogą się pojawiać, ale jeżeli były dotrzymane wszystkie wymagania opisane w etykiecie produktu, a produkt został legalnie wprowadzony do obrotu, to pozostałości te powinny się mieścić w ustalonych normach UE, tj. nie przekraczać najwyższych dopuszczalnych stężeń (NDS).
Należy pamiętać, że środki ochrony w większej mierze są przeznaczone dla użytkowników profesjonalnych, dlatego osoby odpowiedzialne za wykonanie zabiegów powinny być odpowiednio przeszkolone oraz posiadać dokumenty potwierdzające upoważnienia dla wykonania zabiegów środkami roślin. Ważną kwestią jest także świadomość aby kupować środki ochrony roślin z legalnego źródła, wyłącznie te które są dopuszczone do obrotu przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Takie produkty powinny mieć odpowiedni numer zezwolenia na etykiecie opakowania, a informację tę w razie konieczności można zweryfikować na oficjalnej stronie MRiRW.
Jeżeli środek ochrony roślin pochodzi z zaufanego źródła, a także zachowane są wszystkie środki ostrożności i rekomendacje znajdujące się w zatwierdzonej przez MRiRW etykiecie produktu, to ryzyko pojawienia się pozostałości powyżej ustalonych w UE najwyższych dopuszczalnych stężeń (NDS) jest znikome.
Autor: Mariya Halka – Specjalista ds. Rejestracji Synthos AGRO
