Biostymulacja roślin a susza
Rośliny wyższe na drodze ewolucji wykształciły wiele istotnych mechanizmów, które pozwalają im przetrwać w zmieniających się warunkach środowiskowych, niwelując niekorzystny wpływ na ich własną fizjologię. Ze względu na brak możliwości przemieszczania się i zmiany otoczenia, były one zmuszone radzić sobie z wahaniami temperatur, zmienną liczbą opadów czy obecnością szkodników. Wszystkie czynniki, zarówno biotyczne jak i abiotyczne mające wpływ na zmianę optymalnych parametrów rozwojowych nazywane są czynnikami stresogennymi lub stresorami.
Każdy etap rozwoju rośliny uprawnej jest istotny i dlatego każde jego zaburzenie może mieć konsekwencję m.in. na wykokosi lub jakości plonu. Trudno wskazać jeden kluczowy etap rozwojowy rośliny, który zaważa na losie całej uprawy. Począwszy od kiełkowania, aż do dojrzewania, potrzebny jest stały monitoring, który umożliwi wczesne wykrycie i zapobieżenie problemowi.
W ciągu kilku poprzednich lat borykaliśmy się z powtarzającą się suszą. Wynika to z ciepłych zim, w trakcie których nie nagromadziła się wystarczająca warstwa pokrywy śnieżnej, która podczas wiosennych roztopów powoli wnika w ziemię nawadniając ją. Kolejnym czynnikiem są niewielkie opady deszczu i rekordowo wysokie temperatury utrzymujące się niemal przez cały rok.
W tym roku, mimo obfitych opadów i lokalnych podtopień, w dalszym ciągu poziom wód gruntowych jest zbyt niski, aby całkowicie zaspokoić zapotrzebowanie roślin uprawnych na wodę. Stan ten jest dodatkowo niekorzystny, ze względu na wymywanie substancji organicznych z górnych warstw gleby, przez wezbraną wodę oraz ogranicza dostęp tlenu dla pożytecznej mikroflory glebowej.
Ciepła i wilgotna pogoda sprzyja z kolei rozwojowi grzybów i insektów, a więc organizmów szkodliwych dla upraw. Ich bytność i prowadzenie własnych procesów fizjologicznych łączy się z rozwojem stanów patologicznych, które niewątpliwie stanowią czynnik stresowy.
Aby wspomóc uprawy w tej nierównej walce z czynnikami stresogennymi zaleca się stosowanie nawozów oraz biostymulatorów. Mimo, że dokładna definicja odróżniające te dwa typy produktów nie została precyzyjnie określona, to możemy wyróżnić kilka różnic między nimi.
Nawozy dostarczają roślinie bezpośrednio składników odżywczych, organicznych lub mineralnych, co przekłada się na szybszy rozwój rośliny. Biostymulatory natomiast nie mają na celu jedynie odżywić roślinę, ale zawierają również substancję ułatwiające aklimatyzację i przystosowanie się do niekorzystnych warunków. Podczas gdy nawozy mogą stanowić optymalne uzupełnienie mikroelementów w sprzyjających warunkach, to najwyższą skuteczność biostymulatorów zaobserwujemy właśnie w warunkach stresowych, które ograniczałyby wzrost wegetatywny.
Głównym problemem podczas suszy jest ograniczona zawartość wody w glebie, co przekłada się na dostępność składników pokarmowych pobieranych przez system korzeniowy. Tylko związki rozpuszczone w wodzie mogą zostać zasymilowane. Nadmierne nawożenie w takim okresie może okazać się tragiczne w skutkach, ponieważ ze względu na podniesienie się stężenia jonów w środowisku zewnętrznym (zasolenie), system korzeniowy może pobierać wodę na drodze osmozy ze zmniejszoną wydajnością, a w szczególnych przypadkach całkiem utracić tą funkcję.
W celu zapobiegania skutkom suszy warto zwrócić uwagę na dwa pierwiastki: potas i fosfor. Pierwszy z nich odpowiada za regulowanie gospodarki wodnej w organizmie, zapobiegając nadmiernej jej utracie w czasie deficytu. Potas przyspiesza i wzmacnia rozwój systemu korzeniowego, dzięki czemu roślina jest w stanie skutecznie pobierać wodę i substancje odżywcze z głębszych warstw gleby, mniej podatnych na przesuszanie.
Przykładem produktu zawierającego oba te składniki jest SADOFOS K – nawóz mineralny, który poza dostarczeniem roślinie potrzebnych składników pomagających w minimalizacji strat wynikających z braku wody, wspomaga również organizm w zwalczaniu infekcji grzybiczych.
Należy także zwrócić uwagę, że poza szybszym parowaniem wody, sam nadmierny wzrost temperatury jest dla roślin czynnikiem niekorzystnym, spowalniającym rozwój wegetatywny. Wynika to z biologicznych właściwości enzymów, które swoje optimum działania mają w bardzo wąskim zakresie temperatur. Takie wahania powodują zahamowanie procesów fizjologicznych, które z kolej angażują energetycznie kosztowną odpowiedź organizmu, mającą na celu przywrócenie homeostazy. Groźne są oba ekstrema, zarówno zbyt wysoka jak i zbyt niska temperatura ogranicza prawidłowy rozwój rośliny.
W przypadku wysokich temperatur rzadko zdarza się, że to sama temperatura jest przyczyną problemu. Główną przyczyną zmian fizjologicznych mogą być oparzenia słoneczne, bezpośrednio uszkadzające tkanki lub niska wilgotność przyspieszająca utratę wody poprzez transpirację.
W sytuacji upałów pomocne może być dodatkowe nawożenie azotem, który jako podstawowy budulec aminokwasów i białek może wspomóc regulację enzymatyczną w niesprzyjających warunkach. W sytuacji przegrzania tkanek dochodzi do denaturacji termicznej niektórych enzymów oraz aktywacji białek szoku cieplnego. Odpowiadają one za ochronę pozostałych enzymów i aktywują inne szlaki metaboliczne, które wymagają tworzenia nowych białek. Dodatkowo niezbędne jest uzupełnienie braków uszkodzonych struktur, a oba te procesy nie mogą mieć miejsca w przypadku deficytu dostępnego azotu organicznego.
Ze względu na niespecyficzny sposób działania polegający na uzupełnianiu braków niektórych substancji pokarmowych, a w przypadku biostymulatorów również innych substancji stymulujących rozwój, produkty te należy stosować po dokładnym przeanalizowaniu potrzeb rośliny i zapotrzebowania na składniki odżywcze. W przypadku wystarczającej ilości naturalnych składników w glebie, wykorzystanie dodatkowego źródła może nie przynieść żadnych korzyści, a w skrajnych przypadkach może wręcz spowodować zahamowanie rozwoju, chociażby przez wcześniej opisane zasolenie gleby. Dlatego tak jak w przypadku innych substancji stosowanych w rolnictwie przypominamy, że przed użyciem należy dokładnie ocenić zapotrzebowanie gleby i uprawy na dany produkt.
Autor: Paweł Bąk – Specjalista ds. Rejestracji Synthos AGRO
