Przygotowanie pola pod oziminy – odchwaszczanie rzepaku

Rzepak to roślina wymagająca, przygotowanie pola pod jego uprawę nie jest proste. Glebę należy wyrównać i równomiernie spulchnić (do około 4 cm). Ponadto korzystniej jest, gdy ma strukturę gruzełkowatą (bez zbryleń), a najważniejsze, powinna być dobrze osiadła. Uprawa klasyczna, która pozwala na uzyskanie takich efektów,  jest niestety długotrwała i dość kosztowna, dlatego coraz częściej rolnicy decydują się na jej uproszczoną wersję, w której podorywkę zastępują talerzowaniem lub agregatowaniem.

Pod uprawę rzepaku zaleca się przeprowadzenie dwóch zespołów uprawowych. Pierwszy tuż po żniwach, który składa się z podorywki (10-12 cm), następnie bronowania pola (w momencie skiełkowania chwastów). Drugim są uprawki przedsiewne, w których skład wchodzi: orka siewna (20-22 cm) wykonywana 2-3 tygodnie po podorywce, następnie tuż przed siewem zaleca się wjechanie na pole z agregatem doprawiającym glebę, wyposażonym w wał strunowy. Stosowanie powyższych zaleceń jest jednak kosztowne i długotrwałe (około 3-4 tygodnie od czasu zbioru przedplonu do siewu rzepaku). Aby uprościć nieco uprawę zaleca się tuż po zbiorze przedplonu przystąpić do uprawy ścierniska. Można to wykonać za pomocą agregatu (grubera) lub brony talerzowej (w zależności od występowania perzu na polu). Celem takiego zabiegu jest zerwanie wierzchniej warstwy gleby i wymieszanie jej ze ściernią. Należy jednak pamiętać, iż takie uproszczenia powinno stosować się rotacyjnie i jak najrzadziej, gdyż orkowe technologie produkcji rzepaku (klasyczna metoda uprawy) zapewniają wyższe plony.

Aby uzyskać wysoki plon rzepaku ozimego niezbędna jest  zarówno staranna i prawidłowa agrotechnika jak i intensywna ochrona przed agrofagami (chorobami, szkodnikami i chwastami). Nie spełniając tych wymagań narażamy się na ryzykowną i nieopłacaną uprawę roślin. Istotnym zagrożeniem dla owocnej uprawy rzepaku są chwasty. Podczas rozwoju rzepaku ozimego występują dwa okresy wzrostu chwastów: wschody jesienne oraz wiosenne. Właśnie w okresie jesiennym, czyli w początkowym okresie rozwoju, rzepak narażony jest na dużą konkurencję ze strony chwastów. Ważne jest by już wtedy wykonać pierwszy zabieg ochrony roślin. Zabieg herbicydem jest celowy, kiedy spodziewane straty w plonie powodowane przez chwasty i samosiewy, będą wyższe niż koszty wykonania zabiegu. Większość specjalistów zaleca bezwzględne odchwaszczanie jesienią, w ich opinii zabieg wiosenny powinien zostać wykonany jako zabieg uzupełniający (interwencyjny).

Niezwykle istotne jest aby już na początku wegetacji rzepaku wyeliminować konkurencyjne chwasty, co przyczyni się to do lepszego przezimowania rośliny. Kiełkowanie nasion chwastów zależne jest od warunków pogodowych i rytmu rozwojowego rzepaku ozimego. W pierwszych dniach wzrostu rzepaku, straty powodowane przez konkurencję z chwastami o wodę, składniki pokarmowe i światło są największe. Walka o światło powoduje wyciąganie nad glebę oraz wzrost szyjek korzeniowych, co może skutkować ich późniejszym przemarzaniem i wypadaniem rzepaku zimą. Rzepak powinien zimować w postaci nisko osadzonej i silnie rozwiniętej rozety. Jest to bardzo ważne, gdy rzepak uprawiany jest na stanowisku po zbożach zbieranych kombajnem, gdyż nasilenie chwastów dwuliściennych i samosiewów zbóż jest bardzo duże. Ponadto potencjał plonotwórczy rzepaku kształtowany jest jesienią, stąd tak istotne jest aby był w dobrej kondycji i wolny od chwastów.

Zabiegi wiosenne mają charakter interwencyjny lub pomocniczy i powinno się je stosować w przypadku nie wykonania oprysku jesiennego, lub gdy był on mało skuteczny. Zwalczanie chwastów wiosennych z reguły jest mniej skuteczne, co spowodowane jest słabszym działaniem herbicydów na wyrośnięte już rośliny. Największą efektywność zwalczania chwastów osiąga się przy stosowaniu herbicydów w okresie jesiennym. Powinno się pamiętać, że ochrona rzepaku na wiosnę może być utrudniona przez warunki klimatyczne. W przypadku mokrej wiosny odpowiednio wczesny wyjazd na pole może być utrudniony, natomiast w późniejszym terminie może on być już bezcelowy z powodu zaawansowanej fazy wzrostu chwastów, lub z kolei niemożliwy z powodu fazy rozwojowej rzepaku ozimego.

Jest wiele składowych, które wpływają na ustalenie odpowiedniego terminu zabiegu herbicydowego, głównie zależy on od stopnia zachwaszczenia pola, stanowiska pola, aktualnych warunków atmosferycznych, terminu siewu rzepaku, faz rozwojowych rzepaku i chwastów. Najkorzystniej jest wykonać zabieg w najbardziej wrażliwych fazach rozwojowych chwastów. Warty podkreślenia jest fakt, że podstawą skutecznego zabiegu jest zastosowanie odpowiedniej substancji czynnej (mieszaniny) do spodziewanego zachwaszczenia.

Należy pamiętać, że zgodnie z zasadami Integrowanej produkcji, ochrona rzepaku powinna polegać  na wykorzystaniu wszelkich możliwych metod, tak aby ograniczyć do minimum stosowanie chemicznych środków ochrony roślin.

Oferta handlowa herbicydów zwalczających chwasty w uprawie rzepaku jest dość szeroka, do najważniejszych i najpopularniejszych preparatów należą bez wątpienia środki zawierające chlomazon  oraz metazachlor.

Istotną z punktu widzenia rolnika, zaletą  środków zawierających chlomazon jest ich niska cena oraz wysoka skuteczność w zwalczaniu nie tylko zimującej przytuli czepnej (często zachwaszczającej pola rzepaku; próg szkodliwości: od 0,5 do 2 sztuk na metrze kwadratowym), ale i również takich gatunków jak: gwiazdnica pospolita, komosa biała i tobołki polne. Do tej grupy produktów należy środek firmy Synthos Agro HADAR 360 CS. Stosując preparaty zawierające chlomazon, w tym HADAR 360 CS, należy pamiętać iż charakteryzuje się on specyficznym działaniem objawiającym się bieleniem lub żółknięciem liści rzepaku. Jednak rzepak z tym niepożądanym działaniem chlomazonu radzi sobie dobrze i jeszcze w okresie jesiennym regeneruje się. Środek HADAR 360 CS, analogicznie do innych preparatów zawierających chlomazon, zaleca się stosować najpóźniej do 3 dni po siewie, na starannie uprawioną glebę, bez grud.

Na rynku jednoskładnikowe preparaty zawierające chlomazon są dostępne przede wszystkim w formulacji CS (zawiesina kapsułowa) lub EC (koncentrat do sporządzania emulsji wodnej). Niewątpliwą zaletą formulacji CS zastosowanej w produkcie HADAR 360 CS, jest kontrolowane i dłuższe uwalnianie substancji czynnej, co może zminimalizować wystąpienie zachwaszczenia wtórnego. Ponadto formulacja CS jest bezpieczniejsza dla roślin gdyż zmniejsza zjawisko fitotoksyczności (bielenia lub żółknięcia liści rzepaku), ponadto jest to formulacja znacznie przyjaźniejsza środowisku w porównaniu do formulacji EC, która jest bardziej toksyczna dla organizmów wodnych.

Należy pamiętać, że preparatów zawierających chlomazon nie zaleca się stosować na plantacjach sianych z opóźnieniem, a zwłaszcza gdy dodatkowo prognozy pogody przewidują ochłodzenie.

Kolejną ważną substancją czynną o szerszym zakresie zwalczanych chwastów, jest metazachlor, który można stosować do zabiegów przedwschodowych jak i powschodowo, do zabiegów nalistnych. To właśnie metazachlor jest substancją czynną nowego produktu firmy Synthos Agro o nazwie EFFENDI 500 SC.

Pola rzepaku, których siew następuje pod koniec sierpnia, należy chronić m.in. przy użyciu preparatów  zawierających jako substancję aktywną metazachlor, zwłaszcza na tych polach, gdzie nie występują problemy z przytulią czepną. Metazachlor jest substancją, która działa doglebowo, a więc dla jej odpowiedniego działania gleba powinna być wilgotna, bez pozostałości resztek pożniwnych, dobrze uprawiona przed siewem (bez grudek), analogicznie do optymalnych warunków działania chlomazonu.

Obie substancje, chlomazon oraz metazachlor obecne odpowiednio w środku HADAR 360 CS oraz EFFENDI 500 SC, można stosować łącznie w formie mieszaniny zbiornikowej, uzyskując w ten sposób szerszy zakres zwalczanych chwastów. Zastosowanie obu produktów łącznie pozwala zwalczyć uciążliwe chwasty rzepaku tj. bodziszka drobnego, gwiazdnicę pospolitą, marunę nadmorską, przytulię czepną czy też tasznika pospolitego. Środki doglebowe, takie jak EFFENDI 500 SC i HADAR 360 CS zaleca się stosować jesienią bezpośrednio po siewie, ale przed wschodami rzepaku (BBCH 00-05). Skutecznego działania chwastobójczego środków doglebowych można się spodziewać wtedy gdy gleba jest wilgotna. Istotnym elementem zabiegów jest również typ gleby. W przypadku gleby lekkich, przepuszczalnych, piaszczystych, w niesprzyjających warunkach atmosferycznych (deszcz, niskie temperatury)  substancje czynne preparatów szybko przenikają do kiełkujących nasion rzepaku i mogą je uszkadzać lub spowodować przemijające bielenie liści rzepaku. Im gleby cięższe tym większy jest ich kompleks sorpcyjny, co może skutkować unieruchomieniem część preparatu w glebie.

 Odchwaszczanie powschodowo: EFFENDI 500 SC oraz ESORIO 150 EC.

W przypadku niesprzyjających warunków atmosferycznych, głownie z powodu suszy, gdy zastosowanie określonych rozwiązań przedwschodowych jest ograniczone lub niemożliwe, należy rozważyć  zastosowanie  strategii odchwaszczania powschodowego. Nalistną walkę z chwastami można rozpocząć już od fazy liścieni rzepaku i prowadzić ją aż do momentu spoczynku zimowego. Zabiegi należy wykonywać od fazy drugiego liścia rzepaku, nie wcześniej, gdyż zawsze istnieje ryzyko, że jeszcze nie wszystkie ziarniaki wzeszły.

Możliwości zwalczania chwastów dwuliściennych w początkowych fazach rozwojowych rzepaku, gdy rośliny rzepaku mają co najmniej 1 parę liści (BBCH 11-12) daje nowy produkt firmy Synthos Agro  zawierający metazachlor o nazwieEFFENDI 500 SC, w dawce 2 l/ha. W tym przypadku chwasty również powinny być w fazie liścieni do fazy 2 liści (przytulia czepna w fazie liścieni).

Jesienne odchwaszczanie rzepaku kojarzy się przede wszystkim z niszczeniem uciążliwych gatunków dwuliściennych. Jednak na polach ma również miejsce presja ze strony miotły zbożowej, perzu właściwego czy też innych chwastów fakultatywnych tj. samosiewy zbóż, szczególnie w przypadku siewu rzepaku na stanowiskach po zbożach jarych i ozimych. Do zwalczania miotły zbożowej, perzu właściwego czy też samosiewów zbóż zastosowanie znajduje kolejna nowość w portfolio produktowym firmy Synthos Agro a mianowicieprodukt ESORIO 150 EC, zawierający fluazifop-p butylu (graminicyd). W celu obniżenia dawki środka ESORIO 150 EC zaleca się jego łączne stosowanie z adiuwantem OLEO 84 EC w dawce 1,5 L/ha.

Preparat ESORIO 150 EC poleca się stosować po wschodach rzepaku, od fazy 2 liści do fazy 4 liści (BBCH 12-14). Jest to herbicyd selektywny o działaniu układowym, stąd zamieranie chwastów obserwuje się po upływie 2-3 tygodni od opryskiwania. Należy pamiętać, że intensywny wzrost chwastów, ciepła pogoda i dostatecznie wilgotna gleba przyspieszają działanie środka. Zaś chłodna pogoda opóźnia jego działanie, ale nie obniża jego skuteczności. W warunkach suszy skuteczność działania środka na perz może ulec obniżeniu.

Idea zwalczania chwastów w uprawie rzepaku pozostaje od lat ta sama. Zabiegi jesienne, w tym przedwschodowe, nadal są uważane za podstawowe w eliminacji chwastów (szczególnie tych zimujących) już w pierwszym okresie wegetacji, zwalcza konkurencję i zwiększa szansę na przezimowanie plantacji.

Jeżeli w trakcie siewu i tuż po jego wykonaniu istnieją odpowiednie warunki glebowe, umożliwiające zaktywizowanie się substancji czynnych działająco doglebowo, należy wykorzystać tę sytuację, gdyż chroniąc kompleksowo uprawy rzepaku ozimego jesienią zwiększymy jego plonotwórczość. Wczesna eliminacja agrofagów wpływa na kondycję i niewymarzanie roślin. Przezimowanie plantacji bez chwastów, ma szczególne znaczenie w warunkach mroźnej i bezśnieżnej zimy.

Autor: Aleksandra Mirocha – Specjalista ds. Rejestracji Synthos AGRO