„Stresujesz się, a Twoje rośliny?” – artykuł

Mówi się, że stres jest nieodłącznym elementem naszej codzienności oraz wyznacznikiem naszych czasów. Uczucie stresu tak właściwie jest czymś naturalnym, krótkotrwały stres często działa stymulująco i motywująco, rozwijając nasze zdolności adaptacyjne. Niestety, coraz częściej poza tym krótkotrwałym stresem, towarzyszy nam również stres długotrwały, który może przynieść fatalne skutki dla naszego zdrowia oraz funkcjonowania naszego organizmu.

Czym właściwie jest stres? Słowo stres wywodzi się od łac. stringere, co oznacza ‘wymuszać reakcje’. Czy aby na pewno stres to zjawisko współczesności? Okazuje się, że nie do końca. Badania nad stresem stanowią przedmiot zainteresowania wielu badaczy na całym świecie od bardzo dawna. Za pioniera badań nad stresem uważa się Hansa Hugona Seleya, który już w 1937 roku w znamienitym czasopiśmie Nature opublikował artykuł „Syndrom produkowany przez rozmaite szkodliwe czynniki” w którym po raz pierwszy wprowadził pojęcie stresu, definiując go jako „niespecyficzne reakcje żywych organizmów na stawiane im niespecyficzne żądania”. Dla żądnych pogłębiania wiedzy dotyczącej stresu, polecić można kolejne prace tego autora, stanowiące podwaliny dzisiejszej nauki o stresie: „Stres życia” (1956), a także „Stres okiełznany” (1975).

O ile odczuwanie stresu jest zrozumiałe dla organizmu ludzkiego, czy zwierzęcego, o tyle odczuwanie stresu przez rośliny może być nieco zaskakujące. Okazuje się, że wysoka zmienność warunków środowiskowych, które otaczają nas każdego dnia, wpływa na każdą komórkę, nie tylko ludzką czy zwierzęcą ale również roślinną poprzez oddziaływanie wielu czynników stresowych o charakterze abiotycznym i biotycznym. Czynniki abiotyczne to nieożywione elementy danego środowiska, do których zalicza się związki chemiczne i czynniki fizyczne, takie jak promieniowanie, temperaturę, wodę, gazy, minerały czy uszkodzenia mechaniczne. Czynnikami biotycznymi są czynniki biologiczne ożywione, czyli wirusy, bakterie, grzyby, inne rośliny, zwierzęta. Ostatnimi czynnikami stresogennymi dla roślin, to czynniki antropogeniczne, czyli wywołane przez działalność człowieka.

Na komórki roślinne nieustannie oddziałuje wiele różnych czynników stresowych. Ze względu na brak możliwości aktywnego poruszania się większości roślin są one szczególnie narażone na wpływ tych czynników. Z drugiej jednak strony, ciągła obecność czynników stresowych przyczynia się do wykształcenia u roślin wielu wyspecjalizowanych mechanizmów obronnych, które pozwalają im całkowicie przezwyciężać lub przynajmniej minimalizować negatywne skutki tych oddziaływań. Szereg czynników stresowych oddziaływujących na komórkę roślinną wywołują reakcję stresową u roślin, która objawia się poprzez pojawienie się odporności roślin, wytworzenie adaptacji do danych warunków, a także poprzez zwiększone zapotrzebowanie powrotu do stanu wyjściowego. Oddziaływanie czynnika stresowego może wywoływać u roślin zmiany odwracalne bądź nieodwracalne. W przypadku zmian odwracalnych, uszkodzone struktury po ustąpieniu czynnika stresowego podlegają regeneracji i przebudowie, dochodzi do ustąpienia zakłóceń metabolicznych, a roślina może uzyskać odporność na powtórne działanie tego czynnika stresowego. Niestety, zdecydowanie gorzej wygląda sytuacja w przypadku uszkodzeń nieodwracalnych, które mogą prowadzić do znacznej dysfunkcji zaatakowanych organów roślin lub całej rośliny, co z kolei może prowadzić w rezultacie często do śmierci rośliny.

W obecnych warunkach coraz bardziej zmiennego klimatu, rośliny są narażone na kompleksowe działanie różnych czynników stresowych. Jako przykład można stres wodny bądź stres termiczny. Stres wodny związany z deficytem wody jest jednym z najczęściej występujących stresów środowiskowych. Deficyt wody występuje, gdy zawartość wody w tkankach rośliny spadnie poniżej wartości krytycznej dla danego gatunku rośliny. Jako przyczynę deficytu wody można wymienić suszę glebową spowodowaną brakiem opadów atmosferycznych. Susza atmosferyczna towarzysząca często suszy glebowej, wywoływana jest najczęściej wysoką temperaturą powietrza, niską wilgotnością względną powietrza oraz silnymi wysuszającymi wiatrami. Niedobór wody w roślinach może również wynikać z wystąpienia suszy fizjologicznej, czyli ograniczonego pobierania wody z gleby. Stres wodny może skutkować zaburzeniem większości procesów zachodzących w komórce roślinnej, zaś najwcześniejszą odpowiedzią roślin na tego rodzaju czynnik stresowy jest zahamowanie wzrostu części nadziemnych roślin. Z drugiej strony, przyczyną stresu wodnego roślin może być również nadmiar wody w glebie, który może skutkować zahamowaniem wzrostu systemu korzeniowego czy zamierania najmłodszych korzeni. Deficytowi wody często towarzyszy stres termiczny, który następuje, gdy roślina znajduje się w temperaturze odbiegającej od temperatury optymalnej dla prawidłowego przebiegu jej procesów życiowych. Zbyt wysoka bądź zbyt niska temperatura przyczynia się do osłabienia wzrostu roślin, zaburzenia procesów metabolicznych oraz zamierania komórek i tkanek. Szok termiczny prowadzi do zakłócenia procesów metabolicznych rośliny, a ekspozycja rośliny na bardzo wysokie temperatury prowadzi do denaturacji białek i w konsekwencji do śmierci roślin.

Jak już wspomniano, rośliny wyspecjalizowały się w wytwarzaniu mechanizmów obronnych, czyli odporności. W przypadku roślin, można wyróżnić dwa typy odporności. Pierwszy z nich, nazywany unikaniem stresu, polega na wytworzeniu fizycznych lub chemicznych barier, których zadaniem jest zmniejszenie prawdopodobieństwa dostępu czynnika stresowego do komórki oraz wywołania uszkodzeń. Drugi z nich, to tolerancja stresu, polegająca na indukcji wewnątrzkomórkowych mechanizmów umożliwiających naprawę uszkodzeń wywołanych stresem. Najczęściej odporność na warunki stresowe wymaga uruchomienia oby mechanizmów, czyli zarówno unikania jak i tolerancji stresu.

Naturalną odporność roślin warto jednak czasem wspomagać. W takiej sytuacji pomocne będą produkty firmy Synthos AGRO. Bardzo przydatnym produktem wspomagającym naturalne mechanizmy obronne roślin oraz znacząco poprawiający ich odporność jest SADFOS K. Produkt może być zastosowany w uprawie rzepaku, ziemniaków, jabłoni oraz grusz, drzew pestkowych, truskawki, pomidora gruntowego, papryki, ogórka, warzyw cebulowych oraz kapustnych jak również w trawnikach, roślinach ozdobnych, uprawach pod osłonami. Kolejnym produktem, który wspomaga rośliny w przypadku wystąpienia przymrozków to FROSAD. Produkt ten ogranicza negatywny wpływ wiosennych przymrozków na kwiaty drzew oraz krzewów owocowych jak i innych roślin uprawnych. Kolejnymi produktami w portfolio firmy SYNTHOS Agro wspomagającymi odporność, to produkty pochodzenia naturalnego: IN-FRUTTO, IN-CORNO oraz IN-PATATA. Produkty te mogą być stosowane w uprawie drzew owocowych (IN-FRUTTO), kukurydzy, rzepaku ozimego jak również w trawnikach, ogrodach przydomowych oraz szkółkach drzew iglastych (IN-CORNO), a także ziemniaka, warzyw korzeniowych oraz truskawki (IN-PATATA).

Każdy z nas zna i chciałby często doświadczać tego uczucia, pracy i życia bez długotrwałego stresu, który negatywnie wpływa na nasze codzienne funkcjonowanie, zdrowie czy funkcje poznawcze. Stąd tak ważna jest higiena naszej głowy, myśli i emocji, ograniczenie czynników stresogennych oraz odpowiednia suplementacja witaminami. Podobna sytuacja ma się w przypadku roślin. Wspomaganie upraw odpowiednimi środkami gwarantuje zabezpieczenie roślin przed niekorzystnymi czynnikami stresogennymi, które dotykają rośliny każdego dnia. Roślina wolna od stresów może skupić się na tym co najważniejsze – rozwoju, wzroście oraz owocnemu plonowaniu.

Autor – Monika Nowrotek – Specjalista ds. Rejestracji Synthos AGRO