Chwasty i ich druga twarz – artykuł

W branży rolniczej chwasty są niepożądanymi gośćmi na polu, szkodzą roślinom uprawnym, a liczne występowanie chwastów w łanie zbóż, rzepaku czy kukurydzy może istotnie wpłynąć na znaczne zmniejszenie plonowania, zanieczyścić ziarno co w konsekwencji prowadzi do znacznego obniżenia jakości ziarna, a niekiedy nawet do obumarcia rośliny uprawnej. Przykładem jest  obecność komosy białej, popularnego chwastu w uprawie kukurydzy, która w liczbie 0,5 chwastu na 1 m² w okresie  żniw, powoduje spadek plonowania już o 5%.

Czy wiesz co kryje się za pojęciem „Chwast”? Odkryj ich niesamowity potencjał!

Słowo ‘chwast’ budzi w nas pejoratywne skojarzenia. Z definicji, chwast to roślina niepożądana w uprawach, niekorzystnie wpływająca na uprawę roślin użytkowych. Hamuje ich wzrost w wyniku pobierania z gleby składników mineralnych, wilgoci i światła. Dodatkowo, chwasty rozmnażają się w bardzo szybkim tempie, a nasiona zazwyczaj przenoszone są przez wiatr lub zwierzęta, co powoduje, że często nie mamy wpływu na ich rozsiewanie.

Jak już wspomniano, chwasty nie są mile widzianymi gośćmi na polu czy w ogródku. Okazuje się jednak, że wiele chwastów posiada ukryte właściwości, często zapomniane i niedoceniane. Warto wiedzieć, że niektóre chwasty to rośliny jadalne albo zioła, a ich właściwości wykorzystuje się zarówno w ziołolecznictwie, jak i kosmetyce.

Chaber bławatek – bardzo uciążliwy chwast

Chaber bławatek,  roślina o pięknym kolorze kwiatu, jest także jednym z najbardziej uciążliwych chwastów w zbożach ozimych. Z drugiej strony, okazuje się, że napar z kwiatu chabra bławatka może być pomocny w chorobach wątroby oraz jako środek moczopędny.

Przytulia czepna – pomocna dłoń w cierpieniu kobiet

Z kolei nalewka z przytulii czepnej, także głównego, bardzo odpornego chwastu w uprawie zbóż ozimych, może cieszyć się dużą popularnością wśród kobiet, łagodząc uciążliwe objawy comiesięcznych zmagań z PMS. Przygotowany napar ma działanie rozkurczające mięśni gładkich, pomaga także w leczeniu zapalenia migdałków, łuszczycy czy zapalenia pęcherza moczowego.

Gwiazdnica pospolita – okłady na reumatyzm i przeciw zapaleniu

Ziele gwiazdnicy pospolitej, głównego chwastu w uprawie rzepaku ozimego, wykorzystywane jest do przygotowania wywaru, z którego robi się okłady przeciwko reumatyzmowi i zapaleniu korzonków.

Pokrzywa zwyczajna – poznaj jej właściwości

Każdy już pewnie zna właściwości lecznicze pokrzywy zwyczajnej, która jest także uciążliwym chwastem w uprawie pszenicy, często jest też zwalczana na boiskach, polach golfowych czy trawnikach. Napary z pokrzywy mają działanie moczopędne i przeciwbiegunkowe. Stosowane są w leczeniu kamicy nerkowej oraz zapaleniu dróg moczowych, obniżają także poziom cukru we krwi.

Perz właściwy – właściwości

Wszystkim osobom na diecie może być przydatna informacja o właściwościach perzu właściwego, którego kłącze wpływa na poprawę przemiany materii. Perz obniża także poziom tłuszczów w wątrobie i poziom cholesterolu we krwi, a z drugiej strony jest uważany za chwast o dużej szkodliwości  w uprawie kukurydzy, buraka cukrowego i ziemniaka, a środków ochrony roślin, które zwalczają ten gatunek chwastu, jest aż 187. 

Krwawnik pospolity jako środek przeciwbólowy

Z kolei napar z ziela krwawnika pospolitego, chwastu występującego w uprawach zbóż ozimych oraz jarych, jest środkiem wzmacniającym oraz przeciwbólowym.

Mniszek lekarski – na pomoc wątrobie

Dobrze wszystkim znany mniszek lekarski, którego korzeń stosuje się jako środek żółciopędny, moczopędny i przeciwskurczowy, zaś kwiat przy marskości wątroby oraz niewydolności nerek, jest także uciążliwym chwastem w zbożach ozimych oraz jarych, a także w sadach jabłoniowych.

Fiołek trójbarwny – świetny środek napotny

Piękne kwiaty fiołka trójbarwnego służą do przygotowania odwaru, który stosuje się przy nieżytach dróg oddechowych i jako środek napotny, a dla rolników jest bardzo uciążliwym chwastem w uprawie kukurydzy.

Rdest ptasi – pomocny w kamicy nerkowej

Kolejny uciążliwy chwast – rdest ptasi, ma właściwości moczopędne, co jest bardzo pomocne w przypadku kamicy nerkowej. Ekstrakt etanolowy z ziela rdestu ptasiego to dobry antyoksydant, co przekłada się na jego zdolności do hamowania lipogenezy, czyli na zdolność do spalania tkanki tłuszczowe, a wyciąg z rdestu ptasiego można wykorzystać do gojenia zaskorupiałych ran. Rdest ma także właściwości przeciwbiegunkowe, a nawet właściwości przeciwrakowe.

Niezwykłe odkrycia – wykorzystanie chwastów w kuchni i kosmetyce

Jak się okazuje, dobrze znane chwasty mogą być pomocne nie tylko w ziołolecznictwie, ale także  w kuchni. Chyba każdy z nas słyszał o herbacie z pokrzywy. Poza herbatą, pokrzywa może być wykorzystana także do przygotowania sałatek, można ją dodać do zupy czy stosować jako dodatek/przyprawa do mięsa i sosów. Mniszki lekarskie, zbierane często przez nasze babcie, także mogą być wykorzystane w kuchni. Młode listki mniszka można dodać do sałatek, zup, past typu pesto lub przyrządzić jako szpinak, zaś korzenie można używać jak marchewki. Z pąków i kwiatów można przygotować syropy, wina, bądź można je marynować lub kisić. Swoje zastosowanie w kuchni znajdzie także gwiazdnica pospolita, idealna do pesto, sałatek czy zup. Warto także wspomnieć, że drobne listki tego jadalnego chwastu mają bardzo delikatny smak i zawierają dużo karotenu i kwasu askorbinowego. Zaś piękny kolor chabra bławatka może być wykorzystany do zabarwiania białego wina. Komosa biała, bardzo uciążliwy chwast w zbożach jarych, owsie, kukurydzy, buraku cukrowym czy ziemniaku, jest jednym z najpowszechniejszych jadalnych chwastów i zarazem jednym z najsmaczniejszych. Świetny zamiennik szpinaku w sałatkach, nadaje się do zapiekanek z makaronem oraz z kaszą jaglaną. Nasiona komosy są mielone na proszek i dodawane do ciast podczas pieczenia chleba.

Chwasty cieszą się dużą popularnością także w kosmetykach. Przetaczniki, bardzo uciążliwe chwasty w sadach i zbożach, świetnie nadają się na napary do przemywania skóry, łagodzi wypryski, atopowe zapalenie skóry, trądzik pospolity oraz różowaty. Działa przeciwzapalnie, odżywczo oraz odkażająco, wspomaga proces odnawiania komórek. Równie pomocny w chorobach skóry może być fiołek trójbarwny, popularny przy leczeniu trądziku i przewlekłych chorób skóry. Nie można zapominać o pokrzywie. Każdy z nas słyszał o szamponach pokrzywowych, ale ten chwast ma także bardzo dobry wpływ na cerę, wykazuje działanie antybakteryjne oraz przeciwzapalne. Ponadto, łagodzi podrażnienia i wspomaga gojenie się drobnych uszkodzeń skóry. Również mniszek lekarski może posłużyć nam w pielęgnacji cery. Ta niesamowita roślina wykazuje także działanie przeciwstarzeniowe, hamując rozwój wolnych rodników, dzięki czemu po zastosowaniu kosmetyku na bazie mniszka możemy dłużej cieszyć się wzmocnioną i młodą skórą. Do codziennej pielęgnacji warto także sięgnąć po kosmetyki na bazie perzu właściwego, który zawiera spore ilości związków mineralnych m.in. krzemu, który jest niezbędny w syntezie kolagenu, głównego składnika tkanki łącznej stanowiącej rusztowanie dla komórek.

Rola chwastów w znaczeniu bioróżnorodności

Nie można także pominąć istotnej roli chwastów w łańcuchu troficznym innych zwierząt oraz w szeroko rozumianej bioróżnorodności. Wiele popularnych chwastów, takich jak perz, komosa, bylice, osty, pokrzywa, rdest ptasi stanowią ważne źródło pokarmu dla ptaków. Obecność kwitnących chwastów dwuliściennych sprzyja rozwojowi łańcucha pokarmowego i wpływa dodatnio na liczebność i różnorodność owadów w okolicy. Chwasty spełniają istotną rolę dla pożytecznych owadów, stanowiąc źródło niezbędnych do życia pyłków. Coraz większą popularnością cieszą się także łąki kwietne, składające się z jednorocznych kwiatów, często chwastów. Takie łąki kwietne nie dosyć, że stanowią ciekawą i barwną kompozycję to co najważniejsze, przyciągają pszczoły i inne owady pożyteczne, wpływając dzięki temu na ogromne zróżnicowanie bioróżnorodności.

Chwasty i ich druga twarz – podsumowanie

Czy chwasty są złe? Dla rolników i sadowników, chwasty mogą zniweczyć długotrwałe prace polowe, obniżyć znacząco plony. Dla przyrody, osób niezwiązanych z rolnictwem chwasty mają zupełnie inne oblicze. W codzienności wypełnionej chemicznymi środkami codziennego użytku często szukamy substytutu w naturze. Należy pamiętać, że wyeliminowanie wszystkich chwastów z ekosystemu może znacząco zaburzyć równowagę w bioróżnorodności organizmów żywych, z drugiej strony, ich nadmierny rozwój może zniweczyć ciężką pracę rolników i sadowników, stąd – najważniejszy jest umiar i zdroworozsądkowe podejście.

Autor: Monika Nowrotek – Specjalista ds. Rejestracji Synthos AGRO